دوران شیردهی یکی از حساسترین مراحل زندگی مادر است که توجه ویژهای به رژیم غذایی او نیاز دارد. بسیاری از مادران نگران هستند که مصرف برخی مواد غذایی، باعث ایجاد نفخ و دلدرد در نوزاد آنها شود. سیب زمینی، به عنوان یکی از پرمصرفترین سبزیجات در دنیا، اغلب در فهرست سوالات تغذیهای قرار میگیرد: آیا مصرف سیب زمینی برای مادر شیرده مشکلی ایجاد میکند و آیا این ماده غذایی ذاتاً نفاخ است؟
ارزش غذایی سیب زمینی در دوران شیردهی
سیب زمینی منبع غنی از کربوهیدراتهای پیچیده است که انرژی لازم برای تولید شیر مادر و همچنین تأمین نیازهای جسمی مادر پس از زایمان را فراهم میکند. از نظر تغذیهای، سیب زمینی برای مادر شیرده یک انتخاب عالی محسوب میشود، مشروط بر آنکه به درستی طبخ شود.
- انرژی و استقامت: سیب زمینی یک منبع سریع و مؤثر از انرژی است که برای مقابله با خستگی دوران شیردهی ضروری است.
- ویتامینها و مواد معدنی: سیب زمینی حاوی ویتامین C، ویتامین B6، پتاسیم و مقادیری آهن است. پتاسیم به تعادل مایعات بدن مادر کمک میکند و ویتامینهای گروه B نقش مهمی در سلامت عصبی ایفا میکنند.
- فیبر (در صورت مصرف با پوست): مصرف سیب زمینی با پوست، فیبر بالایی را به بدن میرساند که برای جلوگیری از یبوست در مادران شیرده مفید است.
بررسی خاصیت نفاخ بودن سیب زمینی
برخلاف حبوبات و برخی سبزیجات صلیبی، سیب زمینی به خودی خود جزء مواد غذایی شدیداً نفاخ طبقهبندی نمیشود. نفخ معمولاً ناشی از قندها و فیبرهایی است که توسط باکتریهای روده بزرگ تخمیر میشوند.
سیب زمینی عمدتاً از نشاسته تشکیل شده است. اگرچه نشاسته معمولاً به راحتی تجزیه میشود، اما عواملی وجود دارند که میتوانند باعث تبدیل این ماده به نشاسته مقاوم و در نتیجه ایجاد گاز و نفخ شوند.
عوامل موثر بر نفخ سیب زمینی
نفخی که ممکن است پس از مصرف سیب زمینی تجربه شود، بیشتر به نحوه آمادهسازی و مصرف آن بستگی دارد تا ماهیت خود سبزی.
یکی از دلایل اصلی، نشاسته مقاوم (Resistant Starch) است. وقتی سیب زمینی پخته میشود و سپس سرد میگردد، بخشی از نشاسته آن به نشاسته مقاوم تبدیل میشود. این نشاسته مانند فیبر در روده بزرگ عمل کرده و توسط باکتریها تخمیر میشود که این فرآیند گاز تولید میکند. اگر مادر یا نوزاد، مستعد نفخ باشند، مصرف سیب زمینی سرد شده میتواند علائم را تشدید کند.
تفاوت در روشهای پخت
نوع پخت تأثیر بسزایی در میزان هضم و نفخآوری سیب زمینی دارد:
- سیب زمینی سرخ شده: اگرچه سیب زمینی سرخ شده به طور مستقیم نفاخ نیست، اما چربی زیاد موجود در آن میتواند فرآیند هضم را طولانی کرده و باعث سوء هاضمه و سنگینی شود. مصرف غذاهای چرب ممکن است به طور غیرمستقیم بر نوزاد نیز تأثیر بگذارد.
- سیب زمینی آبپز یا بخارپز: این روشها سالمترین راه مصرف بوده و کمترین احتمال نفخ را دارند. زیرا چربی اضافی ندارند و نشاسته آنها به راحتی هضم میشود.
- سیب زمینی با پوست: مصرف پوست سیب زمینی (که سرشار از فیبر است) برای برخی افراد حساس میتواند منجر به افزایش تولید گاز شود.
روشهای مصرف سیب زمینی برای کاهش نفخ
برای اطمینان از اینکه سیب زمینی برای مادر شیرده کمترین میزان مشکل گوارشی را ایجاد کند، میتوان از تکنیکهای زیر در آمادهسازی استفاده کرد:
- پوست کندن: برای مادرانی که مستعد نفخ هستند، بهتر است سیب زمینی را پیش از پخت پوست بکنند. بیشتر فیبرهای مشکلزا در پوست متمرکز شدهاند.
- مصرف گرم: همانطور که ذکر شد، سیب زمینی را بلافاصله پس از پخت و در حالت گرم مصرف کنید تا از تشکیل نشاسته مقاوم جلوگیری شود.
- آبپز کردن یا تنوری کردن: از سرخ کردن سیب زمینی اجتناب کنید و به جای آن از روشهای آبپز، بخارپز یا تنوری استفاده نمایید.
- خیساندن: یکی از روشهای سنتی برای گرفتن نفخ سیب زمینی این است که آن را پس از پوست کندن و خرد کردن، برای مدت کوتاهی در آب سرد خیساند تا نشاسته اضافی آن خارج شود.
چه زمانی باید مصرف سیب زمینی را محدود کرد؟
با وجود اینکه سیب زمینی مادهای بیخطر تلقی میشود، در برخی موارد نادر، مادران و نوزادان ممکن است به آن حساسیت نشان دهند. علائم حساسیت در نوزاد شامل گریههای شدید و طولانی (کولیک)، دفع گاز بیش از حد، یا مشکلات پوستی است.
اگرچه سیب زمینی به ندرت جزء مواد حساسیتزا قرار میگیرد، اما لازم است مادران به سایر مواد غذایی مضر برای مادر شیرده که ممکن است همزمان مصرف کنند (مانند لبنیات، سویا یا تخم مرغ)، توجه ویژه داشته باشند. در صورت مشاهده علائم شدید و مداوم نفخ یا کولیک در نوزاد، ضروری است که با یک متخصص تغذیه یا پزشک مشورت شود.
نتیجهگیری
سیب زمینی یک ماده غذایی مغذی و ضروری برای تأمین انرژی مادر در دوران شیردهی است. در پاسخ به این سوال که “آیا سیب زمینی برای مادر شیرده نفاخ است”، میتوان گفت که سیب زمینی در حالت آبپز یا تنوری، نفاخ محسوب نمیشود. نفخ احتمالی بیشتر به دلیل مصرف سیب زمینی سرد شده، سرخ شده، یا مصرف با حجم بالا و ناگهانی پوست آن است. با رعایت روشهای صحیح پخت و مصرف متعادل، میتوان از فواید تغذیهای سیب زمینی بدون نگرانی از نفخ و دلدرد نوزاد بهره برد.
